Türk Özel Hukukunda Cezai Şartın İndirilmesi

Cezai şartın indirilmesi için gerekli koşulların belirlenmesi, bu çalışmanın temel amacını teşkil etmektedir. Türk Borçlar Kanunu m. 182/f.3 hükmü ile hâkime aşırı cezai şartın indirilmesi yetkisi verilmiştir. Türk Borçlar Kanunu'nda cezai şartın indirilmesinin koşullarına ilişkin düzenlemeye yer verilmediği gibi hükümde yer alan aşırı cezai şartın tespitini sağlayacak ölçütlere ilişkin bir düzenleme de mevcut değildir. İndirim koşulları ve aşırılığın tespitinde kullanılacak ölçütler, Yargıtay kararları ve bilimsel çalışmalar etrafında şekillenmiştir. Cezai şartın tacir olanlar ve olmayanlar bakımından indiriminin mevzuatımızda farklı düzenlenmiş olması yanında, genel hükümlerin bu hükümlerle bağlantı içinde ele alınma zorunluluğu, konunun özel incelenmesini haklı kılan en temel unsurlardır. Türk Borçlar Kanunu’nun sözleşme özgürlüğünün sınırlanması amacıyla getirdiği 27. madde hükmünün aşırı yüksek oranda kararlaştırılmış cezai şartlar bakımından uygulanma imkânı olup olmadığı incelenmiştir. Yargıtay uygulamasında tacirler bakımından cezai şartın indiriminin hukuki sebebi olarak gösterilen ahlaka aykırılığın gerçekleşip gerçekleşmediği ve ahlaka aykırılığın hangi boyutta ele alınması gerektiği tartışılmıştır. Yine Kanun’da getirilmiş indirim müeyyidesinin geçersizlik teorisi içindeki yeri de incelenmiştir.