Milletlerarası Derdestlik

Yabancılık unsuru içeren özel hukuka ilişkin uyuşmazlıklarda, birden fazla devlet mahkemesinin uyuşmazlığın çözümü bakımından yetkili olabilmesi neticesinde, aynı dava farklı devlet mahkemelerinde eş zamanlı olarak açılabilmektedir. Yabancılık unsuru içeren bir uyuşmazlığa ilişkin davanın yetkili bir devlet mahkemesinde açılmış ve hali hazırda görülmekte iken, tarafları, sebebi ve konusu aynı olan ikinci bir davanın diğer bir yetkili devlet mahkemesinde açılması durumunda milletlerarası derdestlik meselesi ortaya çıkmaktadır. Söz konusu uyuşmazlığa ilişkin birbirine paralel iki veya daha fazla yargılamanın aynı anda derdest olması arzu edilen bir durum değildir. Çalışmada milletlerarası derdestlikten kaynaklanan paralel davaların önlenmesi ile ilgili mukayeseli hukukta kabul edilen çeşitli yaklaşımlar ve konu ile ilgili yargı kararları ayrıntılı bir biçimde ele alınmıştır. Milletlerarası derdestlikle ilgili Türk hukukunda ise açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Konunun açıkça düzenleme altına alınmamış olması neticesinde doktrin ve yargı kararlarında konu ile ilgili fikir birliğinin sağlanamaması nedeniyle, milletlerarası derdestliğin Türk milletlerarası özel hukuku çerçevesinde incelenmesi oldukça önem arz etmektedir. Bu anlamda çalışmada, Türk hukukunda milletlerarası derdestliğe etki tanınan durumlar öncelikle Türkiye'nin taraf olduğu bazı milletlerarası sözleşmeler kapsamında açıklanmış, bunun ardından konu, Türk hukukunda milletlerarası derdestlikle yakından ilişkili olduğu kabul edilen, Türklerin kişi hallerine ilişkin davalarda Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisinin düzenleme altına alındığı 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun m. 41 hükmü ve yetki anlaşması ve sınırları konusunun düzenlendiği m. 47/1 hükmü kapsamında değerlendirilerek konuya ilişkin yazarın görüşleri açıklanmıştır.