İki Dilli Toplumlarda Değinim Kaynaklı Dil Aşınması: İran'da Türkçe-Farsça İki Dilliliği Üzerine

Dil aşınması, değinim-kaynaklı değişimler başta olmak üzere patolojik, bireysel ve toplumsal birçok sebebi olan dilsel bir olgudur. Bu olgu, son yıllarda göçlerin artmasıyla daha belirgin ve görünür hâle gelmiş ve bu nedenle dilbilimcilerin dikkatini daha çok çekmiştir. Dil aşınmasının gerçekleştiği toplumlar, genelde iki dillilik ve çok dilliliğin yaşandığı toplumlardır. Bunlardan biri de uzun yıllar boyunca farklı dillerin ortakyaşarlığına beşik olan İran coğrafyasıdır. Bugün de çok dilli bir ülke olan İran’ın resmî dili Farsça olsa da bu coğrafyada başta Türk dilleri olmak üzere birçok farklı dil aktif olarak yaşamakta ve konuşulmaktadır. Çeşitli istatistiklerin ve çalışmaların sonuçlarına göre İran’da Farsça ve Türkçe en çok konuşuru olan iki dildir. Her ne kadar İran’da Türkçenin konuşuru sayıca çok olsa da örgün eğitime sahip olmaması, resmî medya kanalları gibi araçların getirdiği ayrıcalıklardan yoksun olması Farsçanın etkisinde kalmasına ve çeşitli dilsel değişimlere uğramasına neden olmaktadır. Farsçayla tipolojik benzerlikleri ve farklılıkları olan, ortak coğrafyayı ve kültürel ögeleri paylaşan, tarihi süreçte kimi zaman etkileyen kimi zaman etkilenen bir dil olan Türkçe, özellikle son 100 yılda daha çok “etkilenen dil” konumunda olmuştur. Bunun çeşitli toplumsal ve siyasi nedenlerinden söz edilebilir ancak bu kitapta dil dışı etmenlerden çok dil içi etmenler tartışılacaktır. Bu çalışmanın amacı söz konusu etkileşim ve dilsel değişimleri salt dilbilimsel açıdan ele alarak Azerbaycan Türklerinin konuşma dilinde gözlemlenen dil aşınması görünümlerini dilbilimsel olarak betimleyip değerlendirmektir. - Önsözden