Ermenilerin Emval-İ Metrukesi

ERMENİ DİASPORASI NEREDEYSE VARLIĞINI BORÇLU OLDUĞU TÜRK DÜŞMANLIĞINI ISRARLA SÜRDÜRMEKTEDİR. ANCAK SON YILLARDAKİ BAZI GELİŞMELER ONLAR AÇISINDAN CESARET KIRICIDIR. ISRARLA İLERİ SÜRDÜKLERİ SOYKIRIM İDDİALARININ SONUÇ VERMEYECEĞİ BAŞKA BİR OLAY NEDENİYLE ULUSLARARASI ADALET DİVANININ 3 ŞUBAT 2015’TE YAYINLANAN HIRVATİSTAN/SIRBİSTAN KARARI İLE ORTAYA ÇIKTI. BU KARARDA YER ALAN YORUM TARZI VE SONUÇ TEHCİRİN BİR SOYKIRIM SAYILAMAYACAĞININ YANI SIRA 1948 ÖNCESİ OLAYLARIN BU BAĞLAMDA HUKUKİ ANLAM YÜKLENEMEYECEĞİNİ DE ORTAYA KOYDU. BU DURUM DİASPORAYI ÇOK ÖNCEDEN BAŞLATTIĞI ERMENİLERDEN GERİYE KALAN MALLARIN DAVA YOLUYLA GERİ ALINMASI ÇABALARINI HIZLANDIRDI. ÖNCELİKLE BELİRTELİM Kİ SÜRGÜN EDİLENLERİN MÜLKLERİ BU DEĞERLİ ÇALIŞMADA DA GÖRÜLECEĞİ GİBİ ZATEN AYNI YILLARDA İADE EDİLMİŞTİR. ANCAK KURTULUŞ SAVAŞINDA DA DÜŞMANLA İŞBİRLİĞİNE GİDENLERİN TÜRK MİLLETİNİN GALİP GELMESİ ARAYA GİREN ACI OLAYLARIN TARAFI OLAN KOMİTACILAR VE SUÇ İŞLEYENLERİN YURDU TERK ETMELERİ SONUCUNA YOL AÇTI. YENİ KURULAN TÜRK DEVLETİ DÜŞMANLA İŞBİRLİĞİ YAPANLAR İÇİN BAZI HUKUKSAL DÜZENLEMELER YAPTI. ANCAK ARADAN GEÇEN UZUN YILLARDAN SONRA MAHKEMELERİMİZDE ÇOK SAYIDA MÜLKİYET DAVASI AÇILDI VE AÇILMAYA DEVAM ETMEKTEDİR. DÜŞMANLA İŞBİRLİĞİ YAPTIĞI İÇİN MÜLKİYETİ HAKKINDA İŞLEM YAPILANLARIN MİRASÇILARININ AÇTIĞI DAVALAR HAKKINDA GERÇEK KARARLARIN ORTAYA ÇIKMASI İÇİN HÂKİMLERİN OSMANLI TOPRAK HUKUKUNU BİLMELERİ GEREKMEKTEDİR. BU BAĞLAMDA MİRİ ARAZİLERİN ÖZEL MÜLKİYETE KONU OLAMAYACAĞI HUSUSU ÜZERİNDE DİKKATLE DURULMASI GEREKEN BİR HUSUSTUR. OSMANLI DÖNEMİNE İLİŞKİN AÇILAN GAYRİMENKUL DAVALARINDA ANCAK ÇOK KÜÇÜK EV VE ARSALAR İÇİN MÜLKİYET İDDİALARINDA HAKLILIK BULUNABİLİR. BU BAĞLAMDA YÜZLERCE DÖNÜM ARAZİNİN MÜLKİYET İDDİASININ İLERİ SÜRÜLMESİ HUKUKEN MÜMKÜN DEĞİLDİR. DİĞER YANDAN MÜLKİYET AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İLK DERECE MAHKEMELERİNİN VERDİKLERİ KARARLARI ESAS ALMAKTADIR. BU YÖNDE İÇTİHADIN GEREKÇESİ SON DERECE AÇIKTIR. AİHM’E GÖRE İLK DERECE YARGICI SOMUT OLGUYU DAHA İSABETLİ DEĞERLENDİRİR. BU NEDENLE İLK DERECE MAHKEMESİNİN KARARI DAHA ÖNEMLİDİR. SONRADAN KARARIN TEMYİZLE BOZULMASI HUKUKEN FAZLACA ANLAMLI GÖRÜLMEMEKTEDİR. BU DURUM HÂKİMLERİMİZİN EMVAL-İ METRUKE KONUSUNU ÇOK İYİ BİLMELERİNİ GEREKTİRMEKTEDİR. MEVCUT OLMAYAN MÜLKİYET HAKKININ YARGI KARARI İLE DİRİLTİLMESİ HUKUKİ GERÇEKLİĞE AYKIRI OLACAKTIR. İÇİNDEKİLER KISALTMALAR ESER HAKKINDA KISA BİR NOT ÖN SÖZ GİRİŞ 1. ZORUNLU GÖÇ UYGULAMASINA KADAR TÜRK-ERMENİ İLİŞKİLERİ 23 2. 27 MAYIS 1915 TARİHLİ SEVK VE İSKÂN KANUNU VE ZORUNLU GÖÇ UYGULAMALARI 40 3. EMVAL-İ METRUKE KAVRAMI VE KAPSAMI 50 BİRİNCİ BÖLÜM İTTİHAT VE TERAKKİ DÖNEMİNDE ERMENİ MALLARI 1.1. 30 MAYIS 1915 TARİHLİ MECLİS-İ VÜKELA KARARI 57 1.2. ERMENİLERİN İSKÂN VE İAŞELERİ İLE İLGİLİ 30 MAYIS 1915 TARİHLİ SEVK VE İSKÂN TALİMATNAMESİ 60 1.3. EMVAL-İ METRUKE İDARE KOMİSYONLARININ KURULMASI İLE İLGİLİ 10 HAZİRAN 1915 TARİHLİ TALİMATNAME VE UYGULAMASI 68 1.3.1. TALİMATNAMENİN AMACI VE GEREKÇESİ 68 1.3.2. TALİMATNAMEYE GÖRE EMVAL-İ METRUKE İDARE KOMİSYONLARI, GÖREVLERİ, YAPISI VE İŞLEYİŞİ 69 1.3.3. TALİMATNAMEDE ERMENİLERİN GERİDE BIRAKTIKLARI MALLAR 74 1.3.4. TALİMATNAMEYE GÖRE GÖÇMENLERİN İSKÂNI 79 1.3.5. TALİMATNAMENİN UYGULAMASI 85 1.4. EMVAL-İ METRUKE İLE İLGİLİ İLK YASAL DÜZENLEME 96 1.4.1. YASAL DÜZENLEMEYE DUYULAN İHTİYAÇ 96 1.4.2. 26 EYLÜL 1915 TARİHLİ TASFİYE KANUNU 106 1.4.2.1. GENEL OLARAK TASFİYE KANUNU 106 1.4.2.2. KANUNUN KAPSAMI 109 1.4.2.3. KANUN’DA TAŞINMAZLARIN DURUMU 110 1.4.2.4. KANUNA GÖRE TAŞINIRLAR, MEVDUAT, ALACAKLAR, BORÇLAR VE DİĞER HÜKÜMLER 120 1.4.3. TASFİYE KANUNU’NA VERİLEN TEPKİLER 132 1.4.4. TASFİYE KANUNU’NUN UYGULANMASIYLA İLGİLİ İKİNCİL MEVZUAT 135 1.4.4.1. 8 KASIM 1915 TARİHLİ NİZAMNAME 135 1.4.4.2. 08 KASIM 1915 TARİHLİ NİZAMNAMEDE DEĞİŞİKLİK YAPAN 20 EKİM 1917 TARİHLİ NİZAMNAME 148 1.4.4.3. DİĞER DÜZENLEMELER 151 1.5. ERMENİLERE SEVK OLUNDUKLARI YERLERDE BEDELSİZ ARAZİ VERİLMESİ 152 İKİNCİ BÖLÜM MÜTAREKE DÖNEMİNDE ERMENİ MALLARI 2.1. MÜTAREKE DÖNEMİ VE DEĞİŞEN POLİTİKALAR: ERMENİLERİN GERİ DÖNÜŞÜ 155 2.1.1. İTTİHAT VE TERAKKİ DÖNEMİ: DEĞİŞİM BAŞLIYOR 155 2.1.2. AHMET İZZET PAŞA HÜKÜMETİ DÖNEMİ 160 2.2. GERİ DÖNÜŞLERİN BAŞLAMASI, KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÇABALARI 165 2.2.1. GERİ DÖNÜŞLERİN BAŞLAMASI VE KARŞILAŞILAN SORUNLAR 165 2.2.2. SORUNLARI ÇÖZME ÇABASI: 18 ARALIK 1918 TARİHLİ TALİMATNAME 170 2.3. MALLARIN İADESİ İÇİN HÜKÜMETE YAPILAN BASKILAR 175 2.4. MALLARIN İADESİNDE FİİLİ UYGULAMALAR 180 2.5. ERMENİ MALLARIYLA İLGİLİ YAPILAN SORGULAMA VE YARGILAMALAR...184 2.5.1. İTİLAF DEVLETLERİNİN BASKISI 184 2.5.2. BEŞİNCİ ŞUBEDE YAPILAN SORGULAMALAR 186 2.5.3. TETKİK-İ SEYYİAT KOMİSYONLARI 188 2.5.4. DİVAN-I HARBİ ÖRFİLERDE YAPILAN YARGILAMALAR 189 2.5.4.1. DİVAN-I HARBİ ÖRFİLERİN KURULUŞU VE YAPISI 189 2.5.4.2. YOZGAT TEHCİRİ DAVASI 194 2.5.4.3. TRABZON TEHCİRİ DAVASI 196 2.5.4.4. BÜYÜKDERE DAVASI 198 2.5.4.5. MAMURETÜLAZİZ TEHCİRİ DAVASI 199 2.5.4.6. BAYBURT VE ERGANİ DAVASI 200 2.5.4.7. KATİB-İ MESULLER DAVASI 201 2.6. İADELER İÇİN KANUN HAZIRLIKLARI 202 2.7. 8 OCAK 1920 TARİHLİ REDDİ EMVAL KARARNAMESİ VE İADELERİN HUKUKİ DAYANAĞA KAVUŞMASI 208 2.7.1. KARARNAMEYE DUYULAN İHTİYAÇ 208 2.7.2. KARARNAME HÜKÜMLERİ 209 2.7.2.1. KARARNAMEYE GÖRE TAŞINMAZLARIN İADESİ 209 2.7.2.2. KARARNAMEYE GÖRE TAŞINIRLAR, MEVDUAT, ALACAKLAR VE DAVALARIN TAKİBİ 223 2.7.3. KARARNAMENİN HUKUKİ AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 230 2.8. İNGİLİZ FEVKALADE KOMİSERLİĞİ’NİN VE ERMENİ-RUM ŞUBESİ’NİN FAALİYETLERİ 235 2.8.1. İNGİLİZ FEVKALADE KOMİSERLİĞİ’NİN YAPISI VE FAALİYETLERİ 235 2.8.2. ERMENİ-RUM ŞUBESİ’NİN YAPISI VE FAALİYETLERİ 239 2.9. SEVR ANTLAŞMASI’NDA ERMENİLER VE EMVAL-İ METRUKE 245 2.9.1. MONDROS’TAN SEVR’E 245 2.9.2. SEVR ANTLAŞMASI’NDA AZINLIKLAR 249 2.9.3. SEVR ANTLAŞMASI’NDA ERMENİLER VE ERMENİSTAN 253 2.9.4. SEVR ANTLAŞMASI’NDA EMVAL-İ METRUKE 255 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MİLLİ MÜCADELEDEN 1928’E ERMENİ MALLARI 3.1. DEĞİŞEN KOŞULLAR VE ANKARA HÜKÜMETİ 261 3.2. YAPILAN ANTLAŞMALARDA ERMENİLER VE EMVAL-İ METRUKE 263 3.3. BÜYÜK MİLLET MECLİSİNDE YAPILAN TARTIŞMALAR VE ÇEŞİTLİ KANUN TASARILARI 266 3.4. 1483 SAYILI KARARNAME VE VEKÂLETNAMELERİN DURUMU 268 3.5.224 SAYILI MEMALİK-İ MÜSTAHLÂSADAN FİRAR VE GAYBUBET EDEN AHALİNİN EMVAL-İ MENKULE VE GAYRİMENKULLERİNİN İDARESİ HAKKINDA KANUN 272 3.6. 08 KASIM 1915 TARİHLİ NİZAMNAMEDE DEĞİŞİKLİK YAPAN 31 EKİM 1922 TARİHLİ KARARNAME 279 3.7. 15 NİSAN 1923 TARİH VE 333 SAYILI KANUN VE İKİNCİL DÜZENLEMELER 283 3.7.1. 26 EYLÜL 1915 TARİHLİ TASFİYE KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPAN 333 SAYILI KANUN 283 3.7.2. 333 SAYILI KANUNUN 6. MADDESİNİ AÇIKLAMAYA YÖNELİK İKİNCİL MEVZUAT 295 3.8. 26 EYLÜL 1915 TARİHLİ TASFİYE KANUNU’NUN UYGULAMA BİÇİMİNİ BİLDİREN 2455 SAYILI TALİMATNAME 301 3.9. LOZAN’DA AZINLIK HAKLARI VE ERMENİLER 314 3.10. İÇ MEVZUATIN LOZAN ANTLAŞMASI’NA UYUMU İÇİN YAPILAN DÜZENLEMELER 323 3.11. 28 MAYIS 1928 TARİH VE 1331 SAYILI TEMLİK KANUNU VE AÇIKLAYICI DÜZENLEMELER 329 3.11.1. 1331 SAYILI TEMLİK KANUNU 329 3.11.2. TEMLİK KANUNU’NUN 7. MADDESİYLE İLGİLİ KARAR VE İÇTİHATLAR. 333 3.12. EMVAL-İ METRUKE CARİ HESAPLARININ BÜTÇEYE İRAT KAYDEDİLMESİ 338 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM EMVAL-İ METRUKE UYGULAMALARI 4.1. EMVAL-İ METRUKE KOMİSYONLARI VE HEYETLER 341 4.1.1. EMVAL-İ METRUKE KOMİSYONLARI 341 4.1.2. HEYETLER 354 4.2. TUTULAN DEFTER VE CETVELLER 355 4.3. TAŞINMAZLAR YÖNÜNDEN EMVAL-İ METRUKE UYGULAMALARI 363 4.4. TAŞINIRLAR YÖNÜNDEN EMVAL-İ METRUKE UYGULAMALARI 375 4.5. MAHSUL VE ÜRÜNLER YÖNÜNDEN EMVAL-İ METRUKEUYGULAMALARI..386 4.6.BORÇLAR VE ALACAKLAR YÖNÜNDEN EMVAL-İ METRUKE UYGULAMALARI...389 4.7. MALLARIN İADESİ YÖNÜNDEN EMVAL-İ METRUKE UYGULAMALARI...394 4.8. EMVAL-İ METRUKENİN VEYA GELİRLERİNİN KULLANILDIĞI YERLER...408 4.8.1. MÜSLÜMAN MUHACİRLERE DAĞITILAN/MUHACİRLERİN İSKÂNI İÇİN KULLANILAN MALLAR 408 4.8.2. HALKA DAĞITILAN VEYA MEMUR VE ZABİTLERE KİRAYA VERİLEN MALLAR 412 4.8.3. ORDUNUN İHTİYAÇLARI İÇİN KULLANILAN MALLAR 416 4.8.4. İKTİSADİ AMAÇLAR İÇİN KULLANILAN/MÜSLÜMAN-TÜRK MÜTEŞEBBİSE VERİLEN MALLAR 421 4.8.5. ERMENİLERİN SEVK VE İAŞE MASRAFLARINI KARŞILAMAK İÇİN KULLANILAN MALLAR 429 4.8.6. HÜKÜMETİN BİR TAKIM İHTİYAÇLARI İÇİN KULLANILAN MALLAR 430 4.8.7. ERMENİ SUİKAST KOMİTELERİ TARAFINDAN ŞEHİT EDİLEN VEYA BU UĞURDA HAKSIZLIĞA UĞRAMIŞ KİMSELERİN AİLELERİNE VERİLEN MALLAR. 432 4.9. MALLARIN TASFİYESİNDE YAŞANAN SUİİSTİMALLER VE. ALINAN ÖNLEMLER 434 4.10. EMVAL-İ METRUKE HESAPLARININ TASFİYESİ 437 SONUÇ 440 KAYNAKÇA 451