Balkanlarda Yaşayan Türk Azınlıkları Ve Türkçeye Yönelik

ÖNSÖZ SON YILLARDA TÜRKİYE’DE BALKANLAR ÜZERİNE YAPILAN BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA BİR ARTIŞ KAYDEDİLMİŞ OLSA DA, BUNLARIN ÖNEMLİ BİR KISMININ OSMANLI DÖNEMİ BALKAN TARİHİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR OLDUĞU GÖRÜLMEKTEDİR. BUNLARIN İSE AĞIRLIKLI OLARAK BALKANLAR’DA OSMANLI MİRASI ÜZERİNE OLDUĞUNU SÖYLEMEYE GEREK YOKTUR. BALKANLAR KONUSUNU SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER NOKTA-I NAZARINDAN ELE ALAN ÇALIŞMALAR OLDUKÇA AZDIR. DİĞER YANDAN AVRUPA YAZININDA BALKANLAR’DA YAŞAYAN AZINLIKLARLA İLGİLİ BİLİMSEL YAYINLAR BİR HAYLİ FAZLADIR. ANCAK BU ARAŞTIRMALAR BALKAN TÜRKLÜĞÜ VE ONLARIN SORUNLARIYLA İLGİLİ ÇALIŞMALAR DEĞİLDİR. TÜRKİYE’DE İSE BU ALANDA YAPILAN ÇALIŞMALARIN OLDUKÇA SINIRLI OLDUĞU GÖRÜLMEKTEDİR. ÖZELLİKLE "BALKAN ÜLKELERİNDE UYGULANAN TÜRKÇE POLİTİKALARI” ŞİMDİYE KADAR KAPSAMLI BİLİMSEL ÇALIŞMALARA KONU OLMAMIŞTIR. BALKANLAR’DA TÜRK AZINLIĞI VE TÜRKLER KONUSUNU TÜRKÇE DİL POLİTİKALARI AÇISINDAN ÇÖZÜMLEYEN VE ALANINDA BİR İLK OLMA ÖZELLİĞİNE SAHİP OLAN BU ÇALIŞMANIN AMACI, TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE BALKAN ÜLKELERİNDE (BULGARİSTAN, YUNANİSTAN, ROMANYA, MOLDOVA, MAKEDONYA, KOSOVA, KARADAĞ, SIRBİSTAN, BOSNA-HERSEK VE ARNAVUTLUK) TÜRKÇENİN KAMUSAL ALANDA KULLANILMASINI VE EĞİTİM DİLİ OL(A)MA(MA) DURUMUNU AYRINTILI BİR ŞEKİLDE ORTAYA KOYMAKTIR. KONU BÜTÜNLÜĞÜNÜ SAĞLAYABİLMEK İÇİN DERLEMEDE YER ALAN BÖLÜMLER, EDİTÖR TARAFINDAN VERİLEN YOL HARİTASINA GÖRE OLUŞTURULMUŞTUR. BUNA GÖRE, İLKİN SÖZ KONUSU ÜLKELERDE YAŞAYAN TÜRKLERİN NÜFUSU, NÜFUSUN ZAMAN İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ ORTAYA KONULARAK DİĞER ETNİK GRUPLARLA KARŞILAŞTIRMALI OLARAK VERİLMİŞTİR. İKİNCİ OLARAK TÜRKÇENİN KAMUSAL ALANDA KULLANILMASINI ETKİLEYEN ANAYASAL ÇERÇEVE (İKİLİ ANLAŞMALAR, DİL YASALARI, OTONOMİ VB.) TARİHSEL (RETROSPEKTİF) BİR BAKIŞ AÇISIYLA AYDINLATILMAYA ÇALIŞILMIŞTIR. BÖYLELİKLE OKUYUCUNUN GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE YAŞANAN BU SÜRECİ AÇIK VE NET BİR ŞEKİLDE ANLAYABİLMESİ SAĞLANMIŞTIR. BU BAĞLAMDA ÖZELLİKLE BULGARİSTAN VE KOSOVA ÖRNEKLERİNDE OLDUĞU GİBİ TÜRKÇENİN KAMUSAL ALANDA KULLANILMASININ ÖNÜNDE YASALARDAN VE UYGULAMALARDAN KAYNAKLANAN ENGELLER OLUP OLMADIĞI ÜZERİNDE DURULMUŞTUR. AYRICA SÖZ KONUSU ÜLKELERDE DİL POLİTİKALARININ HANGİ YÖNDE (TEK DİLLİLİK, İKİ DİLLİLİK VE ÇOK DİLLİLİK) GELİŞTİĞİ MERCEK ALTINA BALKANLAR’DA YAŞAYAN TÜRK AZINLIKLARI VE TÜRKÇEYE YÖNELIK DIL POLITIKALARI VIII ALINMIŞTIR. HER ŞEYDEN ÖNCE YUGOSLAVYA’NIN DAĞILMASINDAN SONRA ORTAYA ÇIKAN BAĞIMSIZ ÜLKELERDE TÜRKLERİN DURUMUNUN VE TÜRKÇE DİL POLİTİKALARININ NASIL ŞEKİLLENDİĞİ SORUSUNUN CEVABI ARANMIŞTIR. BU BAĞLAMDA BU ETKİLENMENİN OLUMSUZ YÖNDE Mİ YOKSA OLUMLU YÖNDE Mİ OLDUĞU TESPİT EDİLMEYE ÇALIŞILMIŞTIR? AYRICA MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLERİN HANGİ ŞARTLAR ALTINDA CEREYAN ETTİĞİ TARTIŞILMIŞTIR. BİR DİĞER AŞAMADA SÖZ KONUSU ÜLKELERDE TÜRKÇENİN EĞİTİM DİLİ OLARAK KABUL EDİLİP EDİLMEDİĞİ MERCEK ALTINA ALINMIŞTIR. BU ÇERÇEVEDE İSE EĞİTİM KURUMLARINDA TÜRKÇENİN SADECE BİR DERS KAPSAMINDA ÖĞRETİLEN BİR DİL Mİ YOKSA GERÇEK MANADA BİR EĞİTİM DİLİ OLUP OLMADIĞININ CEVABI ARANMIŞTIR. BU DİL EĞİTİM DİLİ STATÜSÜNÜ KAZANDIĞI ÜLKELERDE TAM ANLAMIYLA KAMUSAL ALANDA KULLANILMAKTA MIDIR? SORUSUNA AYRI BİR ÖNEM ATFEDİLMEKTEDİR. EĞİTİM KONUSUNUN HARİCİNDE TÜRKÇE MATBUAT, SÜRELİ YAYINLAR VE MEDYA GİBİ ALANLAR VE BUNLARIN MAHİYETLERİ ÜZERİNDE AYRINTILI OLARAK DURULMUŞTUR. YAZARLARIN ÜZERİNE EĞİLDİKLERİ BİR DİĞER KONU İSE, İLGİLİ ÜLKELERDEKİ DİL VE KÜLTÜRLE ALÂKALI SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİNİN TESPİT EDİLMESİ VE BUNLARIN DİL VE KÜLTÜR MESELELERİNE BAKIŞLARININ ORTAYA KONULMASIDIR. YAZARLAR MÜMKÜN MERTEBE DİL POLİTİKALARINI ETKİLEME GÜCÜNE SAHİP BÖLGE AYDINLARI, STK YETKİLİLERİ VEYA RESMİ GÖREVLİLERLE GÖRÜŞMELER YAPMIŞLARDIR. AYRICA TÜRKİYE’NİN DİL MESELESİNE BAKIŞI VE TÜRKÇENİN SÖZ KONUSU ÜLKELERDE EĞİTİM DİLİ HALİNE GELME ÇABALARINA VERMİŞ OLDUĞU DESTEK ÜZERİNDE DURULMUŞTUR. BU ÇERÇEVEDE TÜRKİYE’NİN ARNAVUTLUK, BOSNA-HERSEK, KARADAĞ, KOSOVA VE MOLDOVA GİBİ ÜLKELERDE TÜRKİYE TÜRKÇESİNİN ÖĞRETİLMESİ AMACIYLA YUNUS EMRE ENSTİTÜLERİ VASITASIYLA YÜRÜTMÜŞ OLDUĞU FAALİYETLER ÜZERİNDE DURULMAKTADIR. BU DERLEMEDE YER ALAN ÜLKELER SEÇİLİRKEN ÜÇ TEMEL SINIFLANDIRMA ESAS ALINMIŞTIR. BİRİNCİSİ BULGARİSTAN, YUNANİSTAN, ROMANYA, MAKEDONYA, KOSOVA VE MOLDOVA GİBİ TÜRKLERİN RESMEN AZINLIK STATÜSÜNDE YAŞADIKLARI ÜLKELERDİR. İKİNCİ OLARAK TÜRKLERİN AZINLIK STATÜSÜNE SAHİP OLMADIKLARI SIRBİSTAN VE KARADAĞ GİBİ ÜLKELERE YER VERİLİRKEN ÜÇÜNCÜ KATEGORİYE İSE BOSNA-HERSEK VE ARNAVUTLUK GİBİ HERHANGİ BİR TÜRKÜN YAŞAMADIĞI ANCAK GELENEKSEL OLARAK TÜRKÇEYE BÜYÜK İLGİ DUYAN ÜLKELER DÂHİL EDİLMİŞTİR. DİĞER BİR İFADEYLE BU DERLEMEDE ELE ALINAN MAKEDONYA, KARADAĞ, SIRBİSTAN, DOÇ. DR. FAHRİ TÜRK IX KOSOVA VE BOSNA-HERSEK GİBİ ÜLKELER ESKİ YUGOSLAVYA CUMHURİYETLERİ, BULGARİSTAN, YUNANİSTAN, ROMANYA VE MOLDOVA İSE TÜRKİYE’NİN KOMŞULARIDIR. BU DERLEMEDE YER ALAN "BOSNA-HERSEK’TE TÜRKÇE”, "YUNANİSTAN’DA (BATI TRAKYA) TÜRK AZINLIĞI VE TÜRKÇE” VE "ROMANYA TÜRKLERİ VE TÜRKÇE” BAŞLIKLI BÖLÜMLER DAHA ÖNCE EDİTÖRLÜĞÜNÜ FAHRİ TÜRK’ÜN YAPMIŞ OLDUĞU "ELEKTRONİK SİYASET BİLİMİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİNDE” YAYINLANMIŞTIR. ELİNİZDE TUTMUŞ OLDUĞUNUZ BU KİTAP UZUN VE YORUCU BİR ÇALIŞMANIN ÜRÜNÜ OLARAK ORTAYA ÇIKMIŞTIR. KİTABIN HAZIRLANMA SÜRECİNDE KARADAĞ, MAKEDONYA VE MOLDOVA BÖLÜMLERİNİ YAZACAK KİMSELERİN SONRADAN KATKI YAPMAKTAN VAZGEÇMELERİ VEYA DERLEMENİN GEREKLERİNİ YERİNE GETİR(E) MEMELERİ SÖZ KONUSU ÇALIŞMANIN YAYINLANMASININ ÖTELENMESİNE NEDEN OLMUŞTUR. BU DURUMUN ORTAYA ÇIKMASINDA BALKAN ÜLKELERİNDE YAŞAYAN BİLİM İNSANLARININ VE YAZARLARININ GAYRİ BİLİMSEL VE BİLİMİN CİDDİYETİNE YAKIŞMAYAN TUTUMLARI ETKİLİ OLMUŞTUR. BUNDAN DOLAYI ÇALIŞMANIN ASIL YÜKÜNÜ DERLEMENİN EDİTÖRÜ ÜSTLENMEK DURUMUNDA KALMIŞTIR. İŞTE BU YÜZDEN EDİTÖR İKİ BÖLÜMÜ KENDİSİ YAZMIŞ, ÜÇ BÖLÜMDE DE BİRİNCİ YAZARLIK YAPMIŞTIR. ANCAK BU DERLEMEYE KATILAN YAZARLARIN BİRÇOĞUNUN BÖLGE BİLİM İNSANLARINDAN OLUŞMASI, DİĞER ARAŞTIRMACILARIN İSE ALANLA SIKI TEMAS HALİNDE OLAN GENÇ BİLİM İNSANLARINDAN MEYDANA GELMESİ BU ÇALIŞMAYA AYRI BİR DEĞER KATMAKTADIR. SON OLARAK TEŞEKKÜR ETMEKLE YÜKÜMLÜ OLDUĞUM KİŞİLERİ ANMAM GEREKMEKTEDİR. ÖNCELİKLE BU DERLEMEYE KATKIDA BULUNAN MESLEKTAŞLARIMA VE DOKTORA ÖĞRENCİLERİME TEŞEKKÜR EDERİM. BU ÇALIŞMADA YER ALAN "MOLDOVA’DA YAŞAYAN GAGAVUZLAR VE GAGAVUZ TÜRKÇESİ” BÖLÜMÜNÜN ORTAYA ÇIKMASINA YAPTIKLARI YAZIN TARAMASIYLA KATKI SAĞLAMIŞ OLAN DOKTORA ÖĞRENCİM TURAL BAHADIR’A VE LİSANS ÖĞRENCİM MARİNA NİSTİRİUC’E TEŞEKKÜRÜ BİR BORÇ BİLİRİM. TEŞEKKÜR BORÇLU OLDUĞUM KİŞİLER ARASINDA "KOSOVA’DA TÜRK AZINLIĞI VE TÜRKÇE” BÖLÜMÜNE KOSOVA’DAN BAZI KAYNAKLAR TEMİN ETMEK SURETİYLE KATKIDA BULUNAN SEVGİLİ ÖĞRENCİM UJANA EMRA BULUNMAKTADIR. BUNLARA İLÂVETEN MAKEDONYA BÖLÜMÜNÜ YAZARKEN YAPMIŞ OLDUĞU YAZIN TARAMASIYLA YÜKÜMÜ HAFİFLETMİŞ OLAN LİSANS ÖĞRENCİM FURKAN PURDE’YE SONSUZ TEŞEKKÜRLERİMİ SUNARIM. SON OLARAK MAKEDONYA BÖLÜMÜNÜ YAZARKEN ZAMAN ZAMAN GÖRÜŞ ALIŞ-VERİŞİNDE BULUNDUĞUM MESLEKTAŞIM VE ABDİ BAYRAKTAR SANAT VE KÜLTÜR DERNEĞİ BAŞKANI CUNEİS NURESKİ BEY’E TEŞEKBALKANLAR’DA YAŞAYAN TÜRK AZINLIKLARI VE TÜRKÇEYE YÖNELIK DIL POLITIKALARI X KÜR ETMEKLE YÜKÜMLÜYÜM. AYRICA BU ÇALIŞMANIN YAYINLANMASINI SAĞLAYAN ASTANA YAYINLARI KOORDİNATÖRÜ ADALET HANIM VE ONUN ŞAHSINDA EKİBİNE SONSUZ TEŞEKKÜRLERİMİ SUNUYORUM. SON OLARAK BU KİTABIN HAZIRLANMASI AŞAMASINDA BENİ DESTEKLEYEN VE HER ZAMAN ARKAMDA DURAN SEVGİLİ EŞİM HÜSNA’YA TEŞEKKÜRÜ BİR BORÇ BİLİRİM. BİLİM DÜNYASINA HAYIRLI OLMASI DİLEĞİYLE DOÇ. DR. FAHRİ TÜRK EDİRNE, NİSAN 2016 BALKANLAR’DA YAŞAYAN TÜRK AZINLIKLARI VE TÜRKÇEYE YÖNELİK DİL POLİTİKALARI BULGARİSTAN TÜRKLERİ VE TÜRKÇE FAHRİ TÜRK / KADER ÖZLEM ROMANYA TÜRKLERİ VE TÜRKÇE SZİLARD SZLAGYI MOLDOVA’DA YAŞAYAN GAGAVUZLAR VE GAGAVUZ TÜRKÇESİ FAHRİ TÜRK YUNANİSTAN’DA (BATI TRAKYA) TÜRK AZINLIĞI VE TÜRKÇE ALİ HÜSEYİNOĞLU MAKEDONYA TÜRK AZINLIĞI VE TÜRKÇE FAHRİ TÜRK / CHRİSTOPH GIESEL KOSOVA TÜRK AZINLIĞI VE TÜRKÇE FAHRİ TÜRK / SANCAR KARAMUCHO SIRBİSTAN TÜRKLERİ VE TÜRKÇE BURAK GÜMÜŞ BOSNA-HERSEK‘TE TÜRKÇE ASLI ŞİRİN / AMRA DEDEIC KARADAĞ TÜRKLERİ VE TÜRKÇE FAHRİ TÜRK ARNAVUTLUK’TA TÜRKÇE BÜNYAMİN ÇAĞLAYAN